Korony protetyczne
Zęby mogą ulec takiemu zniszczeniu naturalnemu, że ich odbudowa przy użyciu materiałów do wypełnień systemu inlay/onlay nie będzie możliwa lub nie gwarantuje trwałego i stabilnego efektu. Wtedy należy podjąć decyzję o wykonaniu korony protetycznej.
Najczęstszymi wskazaniami do wykonania koron są zęby z dużą ilością wypełnień, zęby po znacznych urazach mechanicznych, zęby starte, zęby z dużym niedorozwojem tkanek twardych, zęby leczone endodontycznie, zęby przebarwione, zęby na których manifestują się niektóre wady genetyczne, zęby zniszczone specyficznymi chorobami (np. kiła).
Nawet w przypadku bardzo zniszczonych zębów zastosowanie korony protetycznej jest możliwe. Należy podkreślić fakt, że istnieje cały szereg przeciwwskazań w przypadku których zastosowanie koron protetycznych nie jest jednak zalecane (np. zęby mocno rozchwiane, zęby martwe nieprzeleczone endodontycznie, niektóre przypadki złamań korzenia).
Korony wykonuje się jako korony całkowite, półkorony, korony obejmujące ¾ zęba. Korony mogą być ponadto naddziąsłowe, poddziąsłowe, dodziąsłowe, jednolite czy złożone. Tak szeroki podział wynika z tego, że każdy przypadek, w którym istnieją wskazania do wykonania korony protetycznej, jest traktowany indywidualnie. Wszystko po to, aby maksymalnie wykorzystać zalety danego typu korony, ograniczyć ewentualne działania uboczne, w miarę możliwości ograniczyć preparację tkanek twardych zęba do niezbędnego minimum. Ponadto uzyskane efekty powinny być jak najwłaściwsze w danym przypadku i zaspokoić potrzeby pacjenta. Podobnie jak w przypadku systemu inlay/onlay - korony wykonuje się w pracowni protetycznej na podstawie pobranych wycisków.
Podczas wizyty lekarz dokładnie rejestruje specyficzne cechy pacjenta, tak aby wykonana konstrukcja idealnie pasowała pod względem barwy i kształtu.
Korony porcelanowe należą do najbardziej estetycznych i najczęściej stosowanych ze względu na uniwersalne właściwości tego materiału. Jednakże mogą być one również wykonywane z materiałów kompozytowych, tworzyw sztucznych, szlachetnych i nieszlachetnych stopów metali. Mogą też występować jako konstrukcje złożone np. złoto i porcelana, spieki mineralne i porcelana.
Pod względem estetyki najkorzystniej prezentują się korony jednolite ceramiczne. W tym przypadku dysponujemy bowiem największą przestrzenią do odtworzenia koloru, barwy, głębi barwy, uzyskania efektu rozproszenia, załamania i odbicia światła, fluorescencji – wszystko to wpływa na efekt końcowy czyli upodobnienie konstrukcji do wyglądu naturalnego zęba.
W przypadku koron metalowo-ceramicznych cześć tej przestrzeni zajmowana jest przez wewnętrzny nośnik metalowy, na który napalana jest porcelana. Można w tym przypadku uzyskać również bardzo dobre efekty, ale nie tak dobre, jak w przypadku koron pełnoceramicznych.
Stosowana we współczesnej protetyce porcelana nie jest krucha tak jak kiedyś. W tej kwestii udało się naukowcom otrzymać efekt 2 w 1. Zatem korony porcelanowe nie tylko doskonale prezentują się, ale są również bardzo wytrzymałe. Na uwagę zasługuje też to, że obecnie produkowane rodzaje porcelany mają podobny współczynnik ścieralności jak naturalny ząb, dlatego też ścierają się z czasem tak, jak uzębienie naturalne, co jest niesłychanie ważne dla utrzymania właściwej kondycji uzębienia.
Gotowa korona jest osadzana na specjalnym cemencie, który poza właściwościami klejącymi zostaje także dobrany pod kątem koloru – dotyczy to koron pełnoceramicznych. Korony na nośniku metalowym nie wymagają doboru barwy cementu, ważna jest tylko wytrzymałość cementu. Statystycznie korona porcelanowa obliczona jest na około 10 lat.
Korony jednolicie ceramiczne to nowoczesne uzupełnienie protetyczne. Cała korona wykonana jest z napalonej warstwowo porcelany, a wewnątrz korony nie ma nośnika metalowego. Dzięki temu można uzyskać bardzo dobre efekty kosmetyczne gdyż grubość porcelany jest na tyle duża, że światło padające na taką koronę ulega podobnym efektom optycznym jak naturalny ząb.
Taka korona jest napalona z co najmniej trzech warstw porcelany. Pierwsza z nich imituje zębinę, następna szkliwo, a warstwa na samym wierzchu nadaje koronie gładkość i połysk. W tej najbardziej zewnętrznej warstwie wykonuje się też różne przebarwienia, tak by uzyskać efekt naturalnego zęba.
Zdarzają się przypadki gdy pacjent życzy sobie, aby dodatkowo ozdobić ząb. Jest to możliwe, ponieważ w tego rodzaju koronie można zamontować np. mały kamień szlachetny: diament czy rubin.
Korony takie mają też pewną wadę – prześwituje przez nie naturalny kolor zęba. Dlatego też ciemne zęby wymagają czasami specyficznego wykonania takiej korony, a także używania specjalnych cementów, które są w stanie ukryć widoczne przebarwienia.
ZALETY
- Korony pełnoceramiczne są jednymi z najbardziej estetycznych wypełnień protetycznych, a ich kolor można dobrać tak, by wyglądał jak naturalne zęby. Porcelana jest materiałem bardzo stabilnym. Nie tylko wykazuje właściwości estetyczne, ale jest także materiałem niepowodującym reakcji zapalnych, toksycznych czy alergicznych. Jest doskonale tolerowana przez organizm.
- W swojej konstrukcji nie zawierają one nośnika metalowego, co eliminuje możliwość odczynu alergicznego na użyte w stopie pierwiastki.
- Uzyskana barwa korony jest barwą stabilną, która nie ulega przebarwieniu.
- Korony te nie ścierają się, tak jak korony wykonane z tworzyw sztucznych. Ich współczynnik ścieralności jest zbliżony do naturalnej korony zęba.
WADY
- Stopień preparacji korony zęba pod koronę jest większy niż w przypadku innych koron ze względu na grubość porcelany.
- Wymaga bardzo dokładnego szlifowania z uwzględnieniem wszystkich detali. Ten rodzaj koron powinien być wykonywany tylko przez doświadczonych lekarzy.
- Są to jedne z droższych koron.
Podobnie jak korony pełnoceramiczne, te korony nie zawierają nośnika metalowego. Jednak w tym przypadku wnętrze korony wykonane jest metodą frezowania z użyciem bardzo precyzyjnej frezarki sterowanej numerycznie.
Następnie nośnik cerkonowy wypalany jest w piecu. Dzięki obróbce termicznej staje się bardzo wytrzymały mechanicznie, dodatkowo można go barwić do żądanego koloru, co ułatwia uzyskanie doskonałego efektu końcowego. W kolejnym etapie na nośnik napalana jest warstwami porcelana. Pierwsza warstwa imituje zębinę, druga szkliwo, a trzecia imituje naturalny połysk. Zwykle jednak ilość wypalanych warstw jest większa od trzech, tak aby uzyskać jak najlepszy efekt.
Nośnik cerkonowy jest tak wytrzymały, że można na nim napalać nie tylko pojedyncze korony, ale i mosty protetyczne. Do niedawna mosty protetyczne były wykonywane tylko na bazie nośnika metalowego, co w pewnym stopniu ograniczało końcowy efekt estetyczny.
ZALETY:
- Fenomenalna trwałość i wytrzymałość
- Doskonała estetyka
- Mniejsza preparacja niż pod korony ceramiczne np. w systemie EMPRESS (ze względu na grubość korony)
- Można wykonywać korony częściowe, obejmujące np. ¾ powierzchni zęba
- Jest to korona bardzo szczelna
WADY:
- Wysoka cena
Jest to korona składająca się z nośnika metalowego o grubości 0,3 mm który stanowi wnętrze korony. Na nim napala się pierwszą warstwę porcelany zwaną opaqer. Następnie napalane są porcelana zębinowa, szkliwo i glazura.
Jest to najpopularniejszy rodzaj korony protetycznej. Możliwy do stosowania w odcinku przednim, ale wypierany przez nowocześniejsze korony pełnoceramiczne lub ceramikę napalaną na tlenku cyrkonu. Najczęściej tą technologię stosuje się do wykonania koron i mostów w odcinku bocznym.
Korona ta wykonywana jest zwykle w taki sposób, że od strony niewidocznej (podniebienie lub język) ma ona prześwitujący, metalowy pasek (ok. 0,5 mm szerokości). Jest to widoczny fragment nośnika metalowego. Pojawia się dlatego, aby w tym miejscu nie pogrubiać niepotrzebnie korony porcelaną – pozwala to na bardziej ograniczone szlifowanie wewnętrznej części naturalnego zęba pacjenta (zatem jest to równocześnie zaleta i wada).
Czasami wykonuje się korony bez metalowego rantu, w przypadkach, kiedy byłby on ewidentnie widoczny (górne zęby). W tym typie korony uzyskane efekty są dobre, a czasami bardzo dobre. Jednakże część grubości korony, którą wykorzystuje się w nowocześniejszych koronach na część estetyczną, zajmowana jest przez nośnik metalowy i opaqer, przez co przestrzeń dla porcelany imitującej naturalny efekt zęba jest mniejsza niż w przypadku pełnoceramicznych koron. Jest to czasami widoczne, szczególnie w takich sytuacjach kiedy preparacje filaru ogranicza się do niezbędnego minimum (np. u ludzi młodych). Jest to korona trwała, gdyż metal użyty do wykonania nośnika łączy się z porcelaną na drodze reakcji chemicznej.
Czasami, zamiast najpopularniejszych stopów chromo-niklowych, jako nośnik stosuje się stopy złota. Możliwe jest też napalenie porcelany na nośniku z czystego złota wykonywanego metodą galwaniczną. Czyste złoto przygotowane taką metodą jest twarde w odróżnieniu od naturalnego pierwiastka. Ponadto alergie na złoto są szalenie rzadkie. Efekt kosmetyczny jest lepszy w porównaniu do nośnika opartego na stropach tradycyjnych. Jest to jednak nieco droższe rozwiązanie (ze względu na koszt złota i technologię przygotowania nośnika).
ZALETY:
- Umiarkowana cena
- Dobra szczelność brzeżna
- Sprawdzona technologia wykonania
- Dobry efekt kosmetyczny
- Ograniczona preparacja naturalnych tkanek zęba
- Stabilny kształt i kolor
- Duża trwałość
WADY:
- Korony te ze względu na obecność metalowego nośnika charakteryzują się mniejszym stopniem przezierności niż korony pełnoceramiczne; wyglądają jednak bardzo estetycznie, choć prezentują się nieco gorzej od nowocześniejszych typów koron
- W przypadku wykonania takich koron niewskazana jest obecność innych metali lub amalgamatu w jamie ustnej, gdyż może powstać ogniwo elektrochemiczne, co może wywoływać metaliczny posmak w ustach a czasami przebarwienia dziąseł w okolicy koron lub amalgamatów
- Opaqer pokrywający nośnik metalowy korony może prześwitywać w okolicy przyszyjkowej, nadając zębowi w tej okolicy jednolitą – żółtawą barwę.
- Najczęściej wykonywana jest na nośniku zawierającym nikiel, zatem może wywoływać alergię na ten lub inne pierwiastki użyte w stopie
Ten rodzaj korony jest wykonywany na bazie tworzyw metakrynalowych. Możliwe jest wykonanie kilku barw w obrębie jednej korony. Jednakże ta korona powinna być stosowana jedynie jako korona tymczasowa, na okres do dwóch lat ponieważ ulega łatwym uszkodzeniom, nie posiada dobrej szczelności brzeżnej, ściera się. Filar protetyczny pod taką koroną może zostać objęty próchnicą tkanki zęba, co często pozostaje niezauważone w odpowiednim czasie. Czasami ten rodzaj koron powoduje uczulenia, procesy zapalne przyzębia brzeżnego. Płytka bakteryjna i kamień nazębny łatwiej osadzają się na tym rodzaju materiału w porównaniu do zęba naturalnego.
ZALETY:
- Szybki proces wykonania
- Niska cena
- Dobre rozwiązanie jako rozwiązanie tymczasowe
WADY:
- Duża ścieralność
- Mała szczelność
- Możliwość zmiany barwy
- Na jej powierzchni łatwo osadza się płytka nazębna
- Odtworzenie kształtu i funkcji korony zęba jest mocno ograniczone
- Bezpieczny okres użytkowania - maksymalnie 2 lata
Taka korona wygląda jak metalowy ząb. Jest ona cała wykonana z jednego rodzaju stopu metali np. stopy chromo-niklowe, stopy złota (o karatowości od 18 do 22 karatów), stopy bezniklowe i inne.
Jest to tanie i trwałe rozwiązanie stosowane w przypadku przygotowania filaru pod klamry protetyczne w protezie szkieletowej. Może być także stosowane w sytuacji wykonywania korony w odcinku bocznym, niewidocznym podczas fizjologicznego otwarcia ust.
Ten typ korony dobrze odbudowuje kształt i odtwarza naturalne funkcje zęba. Jest technologicznie prosty do wykonania. Charakteryzuje się dobrą szczelnością brzeżną. Pomimo wątpliwej estetyki korony metalowe są dość często stosowane dla odtworzenia prawidłowej funkcji zęba.
ZALETY:
- nie wymagająca zaawansowanych technologii wykonania laboratoryjnego,
- dająca możliwość szybkiego wykonania,
- trwała,
- relatywnie tania,
- dobrze odtwarzająca funkcje zęba.
WADY:
- metaliczny kolor,
- przewodzi bodźce termiczne (szczególnie gdy jest wykonana ze stopów złota).
Postępowanie kliniczne
Podczas pierwszej wizyty lekarz ocenia warunki zgryzowe pacjenta i określa możliwość wykonania danego typu korony w konkretnym przypadku. Bardzo często wykonywane jest zdjęcie RTG, czasami konieczne jest przeleczenie endodontyczne, wykonanie wkładu koronowo-korzeniowego, usunięcie próchnicy z obrębu korony itp. Wszystkie te działania mają na celu określenie przydatności filaru protetycznego, zaplanowanie zabiegów przygotowawczych tak, aby uniknąć powikłań w trakcie i po wykonaniu korony i uzyskać maksymalnie długą trwałość wykonanej pracy.
Następnie lekarz pobiera wycisk masą alginatową, na którego podstawie, po oszlifowaniu zęba, wykona koronę ochronną. Będzie ona służyć pacjentowi przez cały okres wykonywania korony właściwej. Kolejnym etapem jest preparowanie filaru (szlifowanie) specjalnym zestawem wierteł diamentowych o różnym kształcie i grubości nasypu. Ten etap wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Nie ma potrzeby znieczulania zębów leczonych endodontycznie (zębów „martwych”). Stopień preparacji filaru pod koronę powinien być taki, aby korona, która ma swoją grubość mogła odtworzyć naturalną wielkość pierwotną danego zęba. Szlifowanie to jest zabiegiem bardzo precyzyjnym, wymaga doświadczenia i wyobraźni przestrzennej. Po prawidłowym oszlifowaniu zęba zgodnie z regułami sztuki lekarz dostosowuje koronę ochronną i najczęściej nie pobiera właściwych wycisków podczas tej wizyty. Podczas kolejnej wizyty zdejmuje się koronę ochronną, pobiera się wyciski właściwe specjalnymi masami z użyciem nici retrakcyjnych (w celu jak najdokładniejszego odwzorowania filaru zęba i zębów sąsiednich). Od dokładności tego wycisku zależy precyzja wykonania korony a zatem jej trwałość itp. Podczas kolejnej wizyty następuje przymierzenie wstępnie wykonanej korony, kontroluje się kosmetykę, szczelność brzeżną, punkty styczne, zgryz i artykulację i inne parametry wpływające na estetykę, funkcje i trwałość korony.
Po dokonaniu niezbędnych korekt, przykleja się wykonaną koronę na tej bądź kolejnej wizycie. Niektóre korony można przykleić na cemencie tymczasowym, a niektóre od razu osadzane są na stałe. Po dokonaniu ostatecznej kontroli lekarz informuje pacjenta o terminach wizyt kontrolnych i szczegółach, na które powinien zwrócić uwagę w trakcie użytkowania wykonanej korony. Szczególnie dotyczy to okresu adaptacji.